ارتباطات اجتماعی مغز را جوان نگه می‌دارند، در حالی که تنهایی باعث پیر شدن سریع‌تر آن می‌شود. محققان درباره تأثیر دوستی و ارتباطات بر مغز چه می‌دانند؟
گاهی، پس از یک هفته شلوغ کاری، سکوت می‌تواند آرامش‌بخش باشد. اما اگر این سکوت طولانی شود و تنهایی از دیوارها طنین‌انداز شود، آزاردهنده می‌شود. این شرایط حتی می‌تواند ساختارهای عصبی مغز را به شکلی نامطلوب تغییر دهد و باعث پیر شدن سریع‌تر آن شود.

این یافته‌ها نتیجه مطالعه‌ای طولی توسط پژوهشگران دانشگاه لایپزیگ با همکاری مؤسسه ماکس پلانک برای علوم شناختی و علوم عصبی است که روی حدود 2000 شرکت‌کننده انجام شده است. محققان به بررسی ویژگی‌های اصلی مغز و روند پیری شناختی در ارتباط با میزان ارتباطات اجتماعی پرداختند و تأثیر انزوای اجتماعی را بر حافظه، توجه و ساختار مغز بررسی کردند. علاوه بر مصاحبه با شرکت‌کنندگان در ابتدا، میانه و پایان مطالعه، در طول شش سال اسکن‌های مغزی مکرری با استفاده از دستگاه MRI انجام شد.

کاهش ماده خاکستری مغز به دلیل کاهش ارتباطات

شرکت‌کنندگان بین 50 تا 82 سال در ابتدا اطلاعاتی درباره ارتباطات اجتماعی خود ارائه دادند. در طول مطالعه، آزمون‌های حافظه و توجه به‌طور مکرر روی آنان انجام شد و انعطاف‌پذیری ذهنی آنها، یعنی توانایی تطبیق شناختی، عاطفی و حرکتی با شرایط جدید، مورد ارزیابی قرار گرفت.

نتیجه نشان داد افرادی که ارتباطات اجتماعی کمتری داشتند و این کاهش در پایان مطالعه نیز ادامه داشت، در مقایسه با کسانی که ارتباطات اجتماعی بیشتری داشتند، کاهش بیشتری در ماده خاکستری مغز نشان دادند. این کاهش ماده خاکستری به‌ویژه در ناحیه هیپوکامپ و قشر مغز مشاهده شد.

هیپوکامپ، به گفته محققان، نقطه کانونی فرآیندهای زوال مرتبط با افزایش سن است و تغییرات ساختاری مربوط به بیماری آلزایمر می‌تواند در این ناحیه زودتر نمایان شود. این بخش مغز برای حافظه و فرآیندهای یادگیری حیاتی است. یادگیری موضوعات جدید، مانند یک زبان یا یک ساز موسیقی، می‌تواند مغز را جوان نگه دارد. قشر مغز نیز مسئول عملکردهای شناختی مانند زبان، تصمیم‌گیری و حرکات خودبه‌خودی است.

تنهایی ممکن است زمینه‌ساز زوال عقل شود

تنهایی نه تنها مغز را سریع‌تر پیر می‌کند و به حافظه آسیب می‌رساند، بلکه ممکن است خطر ابتلا به آلزایمر را نیز افزایش دهد. محققان معتقدند که ذهن انسان نیازمند تحریک، مواجهه با موضوعات جدید و چالش مداوم است. ارتباطات اجتماعی مغز را فعال و مشغول نگه می‌دارند؛ مثلاً در موقعیت‌های اجتماعی، شرکت‌کنندگان در گفتگو باید دائماً حالات چهره، حرکات بدن، افکار و احساسات دیگران را تفسیر کنند.

تعامل با دیگران حتی می‌تواند مغز افراد مسن را با دیدگاه‌ها و ایده‌های جدید غنی‌تر کند. همچنین ارتباط با نسل‌های جوان‌تر برای مغز مسن‌تر مانند یک "تزریق تازگی" عمل می‌کند.

توصیه‌های متخصصان برای جوان نگه داشتن مغز

در مصاحبه‌ای با مجله GEO، پروفسور گرهارد روت، عصب‌شناس فقید، پیشنهاد کرد که مغز باید به گونه‌ای به چالش کشیده شود که گاهی احساس دشواری ایجاد کند. او از بازنشستگی زودهنگام به شدت انتقاد کرد و معتقد بود بهترین راه برای جلوگیری از زوال عقل، فعالیت ذهنی و جسمی مداوم و طولانی‌مدت است.

زندگی بدون تعاملات اجتماعی ممکن است باعث کاهش ساختار مغزی و پیامدهایی مانند زوال شناختی، حرکتی و زبانی شود. انعطاف‌پذیری مغز، یعنی توانایی آن در سازگاری و ایجاد ارتباطات جدید، نیز در نتیجه تنهایی آسیب می‌بیند.

تأثیر مثبت تعاملات اجتماعی بر مغز

ارتباط با دیگران باعث افزایش ترشح هورمون اکسی‌توسین می‌شود که تأثیرات شفابخش بر مغز دارد. این هورمون استرس را کاهش می‌دهد و باعث افزایش انگیزه و احساس خوشبختی می‌شود.

ترکیب حرکت و تعاملات اجتماعی

ورزش‌های گروهی نه تنها برای بدن، بلکه برای ذهن نیز مفید هستند. این فعالیت‌ها باعث تحریک ذهنی و حفظ جوانی مغز می‌شوند. بنابراین، برای کاهش اثرات منفی تنهایی، محققان پیشنهاد می‌کنند که افراد از طریق فعالیت‌هایی مانند ورزش‌های گروهی یا کارهای داوطلبانه با دیگران در ارتباط باشند.